�������� �. - ������ � ���������� �������� (1934)
������ � ���������� ��������
� ����� 20-� ����� ������ ��� ������������ ������������� �� ���� ��������: ������������ �������� �����, ����������� ����������, �������— ��� ������� ��� �� ����� ����. ��������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����», ������������� � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����», ������ � ����. ������� ��� � ������ ����� ��������� ��������� ������� � ���� �����, ������� � ������� ��� ���� ��� ���� �������� �����������, �����������, �������, � ����, ��� ��� ��� �������� � �������� ��� ���� ������������ � ����������� ������ ������, — � ��������.
��� �� ����� ���� �����-�������� ������ ������������ ��������� �� ������������� � ���������� ��������. ��� �� ������ � 1824 �. ������ ����� ����������: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ �� ���� �������� � �������. ���� ���������� ����-������ �� �����, �� ��������� ��� ������� ������ ����� �� ����� ������ — � ���� ���������� ��������� � ������ ������ �������. ��������� ������ ��� ���� �� ������� ���������� ������� �� ��������� ����� ��������, �� �� ��, ���������, ������� �� ������� ����� �������»...
� �������� ��������� ������ ��� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����», ��������� ��� ��������� ��� ����� ������ ���������� � ������� ���������� ������ �� «Pucelle». � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����� XII � ���������� �������» ����� �� ����������� ��������� �������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½», ����� �������� � 29-� ���������� �� ��������1. ���������� 33-� �������� ������� ������� �� �������������� �������� ���������� ����� (����� ���������)2.
� 1831 �., ��������� ���������� ���� ���� ��� ������������� �������, ������ ������ � ��� �����: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����� ������� ���������� �������� ������������� ����������� � ����� ��������������� ������� � �����������. �� ���� � �� ���� ����� �� ���� ������ ������������ ����� ������������ ���������, �� ���� �� �������� ��������� ��� ��������� ������� �������� ������� ����� �������� � ��� ����������� �� �������� ����� III».
� ���������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����� ��� ������� � ����������� �������� � ����������� ������ � ������ ������� ��� ��������� ������� ����� �������»3.
�����������, ��� � ���� ������������ ����������, ������ ��� ����� �����, ������ ����� � ����� ������������ ������� ��� �� ���������, �� ������� ������� ����� ���� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ ��� ����� �������».
���������� ������ � ����� ��������������� �������� ��������� ������������ � � ���� ����������� �� ���� ������ �������� � � ���������������� ��� ��������.
� ����� ������ ����� ������ ������� ��� ��������, ��� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������, ������� ����������� ���������, ���� ����� �������� ������ ��� �������, ������� � 1759 �. �������� ����� ������������ ������������ ����������� � �� ��� �������� �������». ��������� ��� ����� � ��� ������� ������������� ��������. ���� � ���, ��� ����������� ������ �� ������� ��. ��. �������� ������� �������� ��� ��� ����� ������ �������� � ��������� � ����� �� ��� �������, ��� ��� ������� ����� ����� ��������� � �������� ����� ��������4 ��� �������� ���� ������� �������� ����, ����������� ������ ������� �����. ����� ������ ����������� ������� �. �. ���������� � �������� �� 2 �������� 1757 �. �� ����� ������, � ������� �� �����; «ï¿½ ���� ����, �� ������, �. �������� ����� �� ����� ���� ���������, ������ � ���� ��������������� �������� ������. ������, ��� �� ������� ������� � ����� � ����������� ������� ���� ����� ������� ������ ���������. ������, ���� �������� ����� �������� �� ��� �������, ������, ������� �� �� ���� ��� �������� �������� ����� � ������� �������»5.
������ ��������� �� ������� �������� ������ ����������� ���������� ��� �������� � �� ������������� ��������� ������� «ï¿½ï¿½ ������ ������� ��������, ����� ��������� � ���� ���������� �������� ����� � ����������� ���������� ������ ����� — �������� ���������� � ���� ��������� �������: ��������, ����, ����...» �� ��������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����» ������ «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���������������� ���� ����������», ����������� ��� ����������, �� ����������� ��.
������ ��������� ��� ������ � �������� ���� ���� ���������. ����� ������ ��������� ������������ ������� �� ���� �������� � ������������ ���������� ���������� � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������» (1829 �., V, ���. 158—163) � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���������» (1828 �., � 6, ����, ���. 121—159). (��������� ��������� �� �. �. �������� � �������� ���� �����, � 1871 �.).
��, ��� ������ �� ������ ���� ��� ��� ��������������, �� � ���������� ������ �� ����, ���������� ��� ������, �� ������� ���� ������� �������� ��������. ���� � ���, ��� � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���������» ��������, ������ ���������� � ������ ���������� �������, � ���� ����� ������� �������� �������, � �������������� ��������� � ������ ���� �������� �������. �������� ��� � ���� ����� ���� ���������������� �. �. ������������ � ��� �������� ���������� �������, �� �� ���������� �������� �������� �� ����� ���� ��������. �������, ��� �� �� ����� � ��������� ����������, �������� �� ��� (��� ��� ������) � 1836 �., ����� ������ �������� ��������� � ����� ����������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����», ��� �� �� ����� �� (���� �� ��������) ��� � 1832 �., �� �� ������ ������ ��� ������������, ��� ���� �������� ������������ ����������� � ���� �������� ������� ��� � ������ 30-� �����.
��� � ���� 34 «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������»6 ����� ��� �������� ������� ����� ������������� �� ��������� �������� � ���������. �������� �������� ������ � 77 (�� 25 ������� 1760 �.), ��� ������� ����������� � ������, ������� ������ ��� ��������� ��� ����� ������, � ������ � �������� ����������, ��� ������� �� �� ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ ����� ���������» — «ï¿½ï¿½ ������, �� � ���������», �������� ��, ����� ����������� ������� ����� � ����������� «sur le czarovitz» � ��� ������������ ��� ������ �������� ����������� ������� ����. � ��� �� ������ ������� � � ������ �� 7 ������. � ������ �� 10 ������ 1761 �. ������� ��������, ��� �������� �� ����� �������� �� ������� � ������ ����������, � ��������� ������ ����� I ������ ���������� («ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½, ��� ������ ���������� ����� ����� ��� ����� �����������. �� �������� ����� ������� ������ �������»).
�������� �������� � ������ �������� (�� 8 ����), ��� ����������, ��� �������� ������� ����������� �����, ������ � ������������ �����, ��������� ��� ������, ������ ��������, �������� ���������. ������� ������ �������� �������� �� ���� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��� �� ������ ���������»7.
����� ������ ������� ��������� ������ �������� � �������� �� 11 ���� (� �������� ������� ��������� �� ��� ������, � ����������� �������8) � �� 30 ����, � ������� ������� �������� ��������� �������� ��������� ������ ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����»9. �������� ���������� ������ �������� �� 1 ������ 1761 �., � ������� ������� ������������� �� ������ �������� �������� ������� (Ce pas est très délicat)10, �������, ��� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����� ����� ���������������� ����� ������ ��������», �� �������� �������� �������� � ��������, ��� «ï¿½ï¿½ï¿½ � ������ �� ������� ��������, ������� �� �����, ��� ������� ���� ������������ �������». �������� ����� � ������ � 29311, � ������� ������� ����� ������ �������� �������� �� ������� �������� «ï¿½ï¿½ � ������������� ����������». ������ ����� �� ������� ����������� ������� ������� ����������� �� ���������� ���� ��������� �������� ������ ����� ������������ � ��������� ������, ��� ���� ������� ��� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½, �������� ������ ������� ��, ����� ������ ����, ��, ����� ������ ������, ��� ��� ������� ������ ��������� ����»12.
����� ����������� ����, � ����� ��������� ����� ��� ������ ������, ������� ����������� ��������� � ������������ ������� �����, ������� �� ������������ ��������������� ��� ��������� ����� ��������� «ï¿½ï¿½ï¿½ ��������» � ���������� �������, «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������», ������������ � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½, ������������� ��������».
���������, �����������, ���, ��������� ����������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����», ������ ������ � ���������� � ���������� �����������, �������� ���������� ������� �� ���� ����. ����� � 1831 �. ����� � ������������ ����������� ��� � ������� ��� ����� ����� �� ������� ����� � � �������� ������ � ��������� ������� �������, �� ����� ������ ������� �������� �� ������ ���������� ��������, �������� � ����������. �������������� ������������ ������� � 1779 �. ���� ���������� ���� ���������� ������ �������� �������. � ��� ����������� ���������� ������� �����, �� ����������� � ���� �������� ��������.
��� — ��� ���� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ � �������� � ��� ������ �������� � �������, ��� ����������. �����, 1826»13. � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����������» ����� ��������������: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ ��������, ����� ����������� ����������� ������ (��������� II) ��������� � �-�� ���� (���������� ��������. — �. �.) ���������� �. �� �������� � ��� �����������, ���������� ����� ����, � ���� ���� ��������� ������������ � ��� ��, �������� �� ���� ��������, ������ �� ��� ���������, ��� �-�� ���� ������ ��� ��������� �������� �� ����� ������; ��� �� ������������� ���� ������������� ����14. � �������� �������� �-�� �������, ���������� �� ���� �� ����� �� ���������� �-�� ����, ��� ������ �. �� ��������, ������������ � ������, � ��, ��� ���� � ����. ��� ���������� � 20 �������, ��������� ������������, ������� �-�� ���� �������15 ��� ����� �������������, ���� �� ������������ ��, ��� ��� ������� �� ���»... ����� (���. 16) ������ ��������: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������� ���� �������� � ����, ����� �������� � ������� ���������� ����� �������». ����� ������� ��� ����������� �������� �������� ���������� ���������� � ��������� ���� �������� �������. � ���������� ����� �������� ���� ���������16 � ������� �������� ������� ����� ��������, ��������������� �������� ���������� ��� � ������� �����17. ����� ������������ ������ � ��� ������, ����� �� ������ � ���������� ������ ������ ������ (1781 �.).
����� ���������� ���� ���������� �� ������ ��������� ��������� ��. 7000 ����� � 37 ����� ���������. �� ����� ������� � �������� ������ ����, ��� � ����� ���� ����������� � ���������� �������� � ������ �������� (de sinets), ����������� ��� ���������, ��� ��������� ������� (���. 53). ����� ������ ��������� ������� (���� �� �� ������������� � ���� ��������� �������� ��������) � ���������� �������� ���-�� ��������� �� ��� ��� �����������, ����� ��� ������ ��� ���������� ������ ����� ���� ��������.
��������� ������� ������������ ����������-�������������� �����.
24 ������� 1832 �. ������ ��������� � ����������� � ����������. «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����� ���������� ��� ����������� �������� � ���������� ��� ����������� ����������� � �������� ���������� ��������, ��������������� ������� ������� ������� � ���������� ������������� ��� ��������� ��� ����������� ��� ������� ����� ��������».18
����� ���� ���� ��� ��������� �������: «ï¿½ï¿½ ������ ������ �� 24 ������� ���������� � �������� ���������� � ��� ���������� ��������������� �������� ��� ����������� ����������� � �������� ���������� ��������, � ��� � �������� ���� �. �������� �������������� �����» (� 1163 �� 29 �������).
�� ��� ��� ��� �������� ��� ���� �������� �� � 1162 �� 1 ����� 1832 �., � ������� ���������� �������� �������� ����� �. �. �����������:
���������� �������� ���� ����������!
��������� ���������� ��������� ������, ������������ ���� ���������� ������� ����� ��������, ������ ���������� ����������� ����������� [sic!] � �������� ���������� ��������. ��� ������������� ���������� �� ���������������� ������� ����� ������� �� ��� ���������������� ���� �����������. ������� � ��� ������ �����������, ���� ����� ���� � ����������� ��������� � ������������
������ ����������� ����������� �����
�. ����������19.
��� ������� ��������� ��� ��� ���������, ����������� � ����� �������. ������ ��������� � ������������� ��������� ����������� � ����� ���������� �������20. ������� ������ �����:
|
������������ �������������� ����� ���������� �� 2 ���������� � �.-���������� 2 ����� 1832 � 688. ����� �����. | �������� ����� 3 ��� 1832 ���������� ������� � ��������� ����������� ��������� �������� ���������� ��������� ���� ������� ������� ������������ � ��������� ���������� ���������� ���������� ������� ����������� ���������� � �������� ���������� ��������. ������� �������������� ����� ����� ����������. |
� ��� �� ���� ���������� �������� � ����������� (� 889, ���., ����� 1832 �.)21:
���������� �������� ��� ��������� �������������.
����� ���� ��������� ���� ������������������������, ��� ���������� ����������� ���������, ������������ ��� � ��������� ����� �� 1-�� ���� ����� �� � 1162-�, ���� �� ���� ���������� ����������� ���������� ������� � ��������� ���������� ���������� ���������� ������� ����������� ���������� � �������� ���������� ��������.
���� ����� ���� � ����������� ��������� � ������������ ������ ������������������������
����������� ����� ��. ���� ����������.
������, ����� �� ������������ ��� � ������ �������� �������� � ������ ��������� ������� ���������� �������� ���� ���� ��� ������: 2903 (XV-�. 38)22. ������� ��� �������:
|
������������ �������������� ����� ���������� ������� �� 2 ���������� � �.-���������� ����� 3 ��� 1832 � 22. | �. ��������������� ��������� ��������� ������. �������� ������� �������������� ����� ������� ������� ��� �������� ��������� ��������� �������� ��������� ��������� ���������� ���������� ���������� ������� ����������� ���������� � �������� ���������� ��������, � ��� ��� ����������� �� ������� ����� ������������ ��� ������ ������������������ � �������������. �������� ���� ������ ��������� ����� ������� ���������� �������� ������. |
����� ����������� ����������� ���� � �������������� ���� ������ � ���, ��� ������ ��� ������� � ������������ ��� ������.
� ��������� � � ����� ������ ��� � ���������� �������� ������� ���� ���� ����� �������������� ��������, �������������� ������� ����������� �������, ��� ��� ������� �� ������ ������� � ���� ����� ������ �� ��� �� ����������� ����������� ����� ��� ��������� � �������. ����� ��� ������������� �������� ����������, ��� ��� ������� ��� �������-��������, ��� �������-�����, ��� �������-���������... � ������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ ���������» «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ � ������ ������», ��� �������-��������� ����������� ���������� — ������� ������ ��� ����� ������������ ������������ ������ ��� � ������ ��������� ��������� ��������������� ����, ��� � � ������ ����� ��������������� �����������. ������� ������� ��� ��������, ��������� �������, � ������� ������ ������ ��� ������� ������ 1832 �. ��� ����� ��������, ������� � ������, ��������� ��� ������ ���������� ����������� ��������� — ���� ���������� ��������� ����� ������������ XVIII ����.
������ ��� ����������� � �������� � ��� �� ������ ��� ����� ����, ��������� ������� �������� �����, �� ������ ��� �������, ������������� � �����«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����». �� ��� ����������� � ����, ����� ���������������� ��������������� � ���� ������ ����, ����� ������������ ��� ����� ������� ������� �������� �� ���������� ��������, � ��������� ����� � ���������� ���������, ���������� ����� ����� � ��������. ���������� ������ �����, ������ ������� ����������, ��������, �������������� ����������� ��������� �������, �������� ���� ����������� — ��� ��� ������ ���� ������������� � ��� ����� ��� ���� ���������� ����������������� �������� pot-pourri, ���������, ���������, ������, ���������, ���������, ���������, ����������. ��������, ����������� � ������� ������ ���������� �����, �����������, ������� � ������, ����������� ����, ��������� � ����������� ������ �������, � ��� ������������ ����������: ����������, �������, �����, ����� ����, ������� ���, ������� ��������, �� �����, �������, ������ ��������, ������� �������� � ��������, ������ ���������, �������� ������� — � ��� ���, ���������� ������ ������� ������� ���� ����������, ������ �������� ������ ����� �� � ��������� �������� ������� �� ������ ����23.
�������� �� �������� ����� ����� �������� ������ � ������ ������� � ���������� ��������. ����������� ���� �� ��������� ������� ��� ���������. ������ ������ ���� �� ����� �������� �������. � ������� ��� ����������� � ������ ��������� ���������� �������-�����������. �� ��� ��� ������ ��� ����� �� ���� ��������� � �������� ��������� ��������������. �� ����� �� ������� �������� ������, ���������� ���� � ��������� ���������� � ����������24, ��������� ����������� ��������� ������ ������. ��� ������� �����, ���� ����� � ��������, en face, ��� ������� �������� ���� ��������, ���� ����� ��� ������������� ��������� � �� ������ ������ �� ����� ���� �� � ����� ��������� � ������� ��������� ������ (�������) �������� � �������� �������, ����������� ������� ����������� ����������25. ������ �������, �� ��� ��� ���������� �� �������� ���������, ������ � ��������� ���������� ������������� � ���� ��������. ������ �������, ��� � ����� �� ����, ��������� � ������� («Histoire de la vie et des ouvrages de Voltaire, suivi des jugemens qu’ont portés de cet homme célèbre divers auteurs estimés; Par L. Paillet-de-Warcy... Paris, 1824»), ������ �������� ���� � ����� ������������������ ���������� ��������26.
������ ���������� ������ ��������� ������� ��������� ���� � ��� ���������, ��� ���� ������ ���� �������, ����� ������ ����� � ���������� �������� � �������� vis�à vis � ��� �������. ����� ������� ��� ����������� ������ �������� ��������: «10 mars 1832. Bibl.[iothèque] de V.[oltaire]».
��������� �������� ����� ����������� ������ �������, ����������� �� ��� ��� �������������27. �� ������� ������ ���:
«manuscrit La Poloniade».
«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» — �������� ���������� ����� �������� II, ������������ ������ �������� ������������.
�� ���. 62 �������������� ������� �������� ������ ��� ����� �������� �� ���� �����, �� �������� � ������� ��� ������� ������� ���� — � ����������� ����� � ������28.
����� ���� � ���� ����� ��������������� ��� �������� ��������� �������� ������ ����� ����� �������� � ������ ������������.
��� � ����� �����29 ������� ��������� ������� �������:�«ï¿½ï¿½ï¿½ �� ������� � ������ ��������, ������� ������� ��� ����� � ����� ������ ������ �������� ������������? �����������, ���������� �� � ������������ �������, ����� ��� ����������� ������ ��� ����� � ����������� ��������� � ����������� ����������»... � ������ �����30 ������� ����� ��������: «ï¿½ ������ �� ������ ���������, �� ��������� (les folies) ������������. ����� �������� �����������������, ������ ��������� ������������ �����. �� ������� �� �������. � ��� 6 �����. ��� ���������. ���� ������������� ���������� ���� ��� ����� �������� � �������, ����� ��� ������... ��, ����� ������������ �������� — �������! ������� ��, ����� ����� ��� �����. ������������ �������, ��������, ������� ������ ���� ������� � ���� ����, ��� �������� d’un Crazinski, d’un Potoski, d’un Oginski � ���� ���� �������� �����, ����� ������� ��������� �� «ki».
������� �������31:�«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½, ������� � ����� ������ �� �������, ��� ����� ������� � �������� � ���� � ��� �� ����. � ����� � ���������� ��������� ������� ����������, ������������ ������ ��������� ������, �������������� ���� ���������� ���������... ��� �����, ������� ����� �����: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �� ��� ������, �� � ��� ������ ����� ���», � ��������� ������� �����, ������� ���� ������ � ���� ������ �������������� �����, ������� ����� ������� ������������� ������� ������. � ����� ��������, ������ ����, �������� �� ���� ���� � ���� ������. ��� ������� ������� �� ������� � ����� �, � �����������, ��������, ������� ��������� ���������� ���.
� ������ ����, ���, ����� �� ������� ��� ��� ������ �����, ���������� ������������ ������������ ��� �� ���� ���������. �� ������ ���������� ���� ��������� �� ����������� � ��������� �����, ��� �� ���� ������ � ������, ������� ���� ���������� �������� ��� ��������. ��������� ���������������� ���-����, ��� ������� ��������� ��� �������� ���� ����� ����������: �� ������� �������� ����� ��������� �� ���� �������� ������ ����� ��������... �������, ��� �������� ������ ������ �������� �� ����� ��������. ����������, ����� �����������, ������� �������� ���� �������������, ������������ � �������� ����� ����������. �� ����, ���� ����� � ��������, �� ��� �������, ��� �� ���� ������� �������� ����� ��������� ���».
� ����� �� ������ ������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���������� �������» ���������� �� ��������� �����»32, ������ ������ ������������ ��. ������� �� ������ �����, �� ����� ���������� ��� ������� �� ����������33.
��������� ����� ��������� ������ �������, ������ ����� ����������� �������� �������� ��������. ��� ������������� �������� ������ � ���������� �������� (12 ��� ���������, in 4°, maroquin rouge) � 5 �����, � 240 � ���������: «Chant 1-er La guer(r)e de la Confédération par le Roy de Prusse, le titre est de sa main».
���� ����� �������: «La Poloniade poëme burlesque» [copie de Lorrain].
�����������, ��� � ���� ������� �������� ������� � �������� ��������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» ������ ���� ���������� ��� ������ �����������. ������ ���� ��� ��������, ����� �� ������ ����� ����������, ����� �� ���.
����������� ������ �� ��������� ����� ���������� �������� ������ ���� �� ��� ��� �� ����� �������� � ��������� �������������34. �� ����� ������ ��������� ������� (��. ������ �� ���. 916):
Extraits de convulsions
et discours de differents convulsio-
naires [tout] concernant Mr Arouet
connu dans les Convulsions
sous le nom de Fr[ère] Brou,
ou de gros Brou, frère
de M-r de V.[oltaire] — manus-
crit 1 vol. in 4. 1-re
(armoire 2)
��� ������� ���� ����� ���� ���������� � ���������� �������� (armoire 2, � 211)35. �� ����� ��������� ���� visions (�������), ������� ����� � ������ � 1744 �. ��������� ���� ������, �������� ������ �������� ������� �� ����������� ������ ����� �������� («frère de Monsieur De Voltaire»).
����� �� ����� ��������, ����������� �� � ��� �������� ��� ������� � ���� ��������. ������ ��������� ����������, ������ ������ ��������� � ���. � ���������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» �������� �� ���������� �� ���������� �������� (���. 24): «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �� (�������) �������� ����������� ������ �����, ������� ��� �������� ����� ��������������� � ������� ������ �������� �� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» («et qui fit un recueil de convulsions»). ��� �������� ��������� � �������� � ���������� �. �� ��������, ������� ���� �������� ������� �����������». ����� �������, ���� ������ �������� � �����������, ������ ��� ������ �� ����� ��������� ������������� ���������� �������� ������ ����� � ���, ���� �� ������ �� ��������� � ��� ����������� �������� �����, �����������, ������ ����������� ������� ���������� ��������, ����� � ����� ������������ �������� ������������ ����������. �� ������� ���� ��������� � ���������� �������� � ���������� ������� �������� �� �������� �� ������ convulsionnaires (t. 42, �. 137). ��� ����������� ����� ��������� ����� ����������� ���������. �� ������� ��������: «charlatans trompeurs, trompés, monstre de notre temps». �� ���������: «ces elans convulsifs et ces pas égarés» (VI II, 386). � ���������� � ������ �� ������������ ������� (IX, 40) �� �������� � ����� ���������������, ���������������� � ������ ������� ������: «ï¿½ï¿½ï¿½ ������� ����� (On rôtissait) ������� ���, ����� �� ���� ������ �� ���� ����������; �������� �� ����� ��������� (de bûches) �� ������, ������ �� ���� �� � ��� ���������� ������ �����������������»; �� ������������ � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½», �� �����������: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���� ������ ��� ��������� ���������� ����� ��������, �� ������� ����� ��� �� ���� ����� �������� � ����� ������������» (v. IX, �. 118).
������, ��� � ���������� �� ��� �� ���� ������� �������� ����������� ��� ��� �����. � ��� �� ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��� ������» �� 1825 �. (��� X), ��� ���� ���������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ � ������ � �����», �����, �� ������� ������ ������� �������� � ������� � �������� � �������� �� ������ �������� ������� 1835 �., — � ���� ����� � ������ «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» (���. 9) ���� ���������� ��������� ��������� �������, ������������ ���: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ����������� ������������, convulsionnaires, ������������ �� 1790 ����; �� ��� ������ ���� �������� ���������� ��������� ������������ ������ � ������, � �������� � �������, ��� �� ��� ���������� ������� �������, campmeetings, ��������� ���������� ������� �� �������������», � �. �.
�������� � ��������� ���������� �������, ����� ������� �� ��� ��� �� ������������ �������. ��� ������� �������� � ��� �� �������� ������ (����� ��������) � ���� � ���������� ��������.
��� �� ������ �����:
«1) Biblia. Breves in eadem annotationes, ex doct[is] interpret[ationibus] et Herbacorum commentaries [sic] — Paris [��. Parisiis] 1532. 1 vol. inf.» ������ ������������ ����� �������� ����� �� ���������� �������� ����: arm. 1. Tabl. 8, � 222. � ��������� — ��� «MDXXXII».
«2)� S. P.� Justinii (sic!)� Philosophi et martyris opera quae extant� omni� cum Mss codicibus collata ac novis Interpretationibus, notes� admonitionibus� et prefationi (sic!)� illustrata cum indicibus� copiosis-opera et studii unius ex monachis� Congregagationis� S. mauri� Venetiis 1747� — 1 vol. inf».
� � ��������� ���������� � ���������� ��������.
� � ��������� ����� ��� ������� «N».
� � ���������: «Justini».
� � ���������: «extant».
� ����. ����� ������� ��������.
� � ���������: «Notis».
� � ���������: «Admonitionibus».
� � ���������: «Praefatione».
� «Indicibus».
� «Monachis».
� ������ ������� ��� �������� �� ����� ��������.
� «Mauri».
� «MDCCXLVII».
��� ����� ������� ����:�«Arm. 1 � 230» (1. 8. 230), ��������� ������� �������� � ��������� �������� ������ ����: «anges couchent avec nos filles ils font de géans sottises prises du fause Enve» (p. 323), ���: «premiers chrétiens ne couchaient plus avec leurs femmes quand elles étaient grosses», ���: «Ce Theophile est le plus sot de tous-il veut faire le plaisant».
«3) Q. Septirnii Florentis Tertulliani Opera ad vetustissimorum exemplarium fidem Sedulo emendata, dihgentia Nie. Rigaltii J C-Cum ejusdem annotationibus integris, et variorum commentariis seorsim antèa editis. Ph. Priorius argumenta et nota� in libros omnes de novo adjecit� — accedunt Novatiani Tractatus de Trinitate, et cibis Judaicis cum Notis Lutetiae Parisiorum 1675�, 1 vol. inf.».
� � ����. «Notes».
� � ������� �������.
� MDCLXXV.
��� — ����� ��� ������ «1. 8. 231» � ������������ ��������� (I,160).
«4) Sancti Hieronymi Stridonensis. Opera omnia cum notis et Scholiis vanis item Lectiombus, Desiderii Erasmi Roterdami�, Mariani victori� Reatini, Henrici Gravii Frontionis Ducae�, Latini Latinnii, aliorumque� Francofurt�, 1684—4 vol. inf.»
� «Roterodami».
� «Victorii».
� Ducaei.
� ������� ���������� �����.
� Francofurti ad Moenum et Lipsiae, Anno MDCLXXXIV.
��� — ����� � ������ «I. 8. 232» (arm. 1.232), � ���������� � �����������.
«5) Thesaurus Temporum Eusebii Pamphili Caesariae� Palestinae Episcopi chronicorum Canonum omnimodae historiae libri duo interprete Hieronymo ex fide vetustissimorum Codicum Castigati-Item auctores omnes derelicta ab Eusebio, et Hieronimo� Continuantes� Opera ac studio Josephi Justi Scaligen Julii Caesarisa Burden filii Lugduni Batavorum, 1606—1 vol. inf.»
� Caesareae.
� Hieronymo.
� � ������� �������.
���� ���� �����: 1.9.233 (���� V, � I. 233); ��������: «arm. 1, � 233, Bibliothèque de Voltaire».
�� ��������� �������� �������� �������� «première page du Cataloge de [������������ �� des] la Bibliothèque] de V.[oltaire]».
����� ������� ������ ��������� ������ ������-�� �������� ���������� ��������. ����� �� �� ����� ����� — ����������. ���� ��� ����� �� ������ ������, �� ����� ���� � ������.
� ��������� ����� �������� �������� � �������������� �������� ������ �����. ��������� �������� ������ ��������� �� ������ ���� (� ����� �� �������� ����� ������ �����������). � ���� �� ������ �������� ������� ���������� ������ ���������������� �������� (�. 932, �. 941, �. 942, �. 951), ����� �� ��� ������� ����������, ������— ���������. ������ ������, ��� �������, ���������������, ��� ������ ����� ��������� � ��������� ��������� ��� �� ������������� �����������, ��� � � ��� ��������� ������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������ ��������»36, ������� ������� � ��������� ������� �� ��� �� �������������� ������. ��������, ��� ��������� ������ ����� ������� � ����������� ���������� ��������, ��� ��� �� ����� �� ������ (�. 942) �� ������������ ������. «16 mars». ������ ���� ��������� ��������������� ���������� �� �������.
�� ���� �� ������ ������� �������� ������ �������, ��������� � ���������� ��������,�«ï¿½ï¿½ ����������� �����������, ������ �������� ��� ��������� ����� ����� � �������. ��� ��� �������� — ��������� �� ������� �� �������� ��������� ������������ ��������. ���������� ���� ����� � ������ ������, � ����, ����� ������������, ������ � �������� ������, �������.
�������� ������ �����, ����� ��������� ���� ����������� ���������, ��������� ������ � ���������� ������� ����������.
���� ��������, ��� ������ �� ����������, ���������� � ������� ������� ����� ��� ������, ��� ����� ��������� � ����� � ����������� ��������. �� �������������� ��� ������� � �������������� ��������������� ��� �� ����� — � ���, ��� ����� ����������� ��������� �������� ������� ������� � ���������� �������� ��� � ������ �������� ���������� ������� �������. ������ ������ � ����� ����������� ��������� ������� ��� ������� �������: �� ��� �� ������ �����. ���� ������� ������������ «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������� �������� ����������� ����» — ����� ������������� ����� �������������� �������. ���� ����� ������ ���� ��������� ���� � ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» ������� ���������� � ����������� ���������: ���������� ������, ����� ������, �����������, ��������, �������, � ��������� �������� ����� �������, �������� � 1830 �. �� �������
« ........ ����� ���������,
���� � ���� ����� ����������� � ������».
����� � ��� ����������, �� ��������� ������ ����� � ��� ������, � ��� ����������� ������������. ��� ��������� �������� � �������� ��������� ��� ��������� ���������� ��������� � �� �����. ������������� ���� �����, �� ������ ����� ��� ���� ����� ����������� ������ ���-��� � � ������� �������, � � ������ ������, � � ������������ �����.
������ ������ �������������� ������ ��� ����� �������� ���������� �������.
� ��������� ���� ���� ���������� �������, ���������.
����� ��� ����� ����� ������� ������ ����� �� ������ «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������»: «ï¿½ï¿½ �����������... ������ ����� �������� ��� ��������, ���� � � ����� ����� ���». � ����������� �������� �����: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������� �� ������� ����������� ����� ���������, ���������, ���� �������, ��������, ��������, ����������, ���������». ����� �������� ������ �� ������ ��������.
�� ��� ������ ��������� ���� �������� ����.
����������
1 ���� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½» «ï¿½ ����� �� ���� ����������» ������� �� �������������� ������� ������� ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����» («L’envie lui avait pris, en passant si près de Dresde, d’allez rendre une visit au roi Auguste... Charles déjeuna avec lui comme un voyageur qui vient prendre congé de son ami ..» � �. �.). ��. � ���������� ������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������», �. XV, ���. 128—129 (� ���� �� ����� ������� �������� ������� � ������� ������ �. �. ������� 1834 ���� ����� ���. 182—183).
2 ��������, ��� ������ ����� ��� ���� ���� �������� ��� � ������, � ������������ ����������. (��. «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������������� ��. ����. ������», 1928, � 1, ���. 48.)
3 ��� ��� ��������� ������������ ��������� («ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ III ���������», 1906 �., ���. 127—130). ��. ��������� �. �. ����������� � ����������� � �������� �� ���������� � ������� (1900 �., ���. 22): «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����������, � ������� �� ��� ������ �� ������: � ��� �� ���� ��� ���������� ���������� ���������. ����� ��������, ��� ������ � ����� ������ �������».
4 ��. «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������������� �������� ���� � ����������», �. I, 1870 �., ���. 381.
5 ��� ��, �. II, ���. 617. ��. «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �. �. ���������», �. III, ���. 266.
6 � 1491 ���������� �������, ���. 106—107, 124—125, 186—187 � ��. ��. ����� �������� ������� � � 949.
7 ��� ��, ���. 288—289.
8 ��� ��, ���. 292—293.
9 ��� ��, ���. 314—315 � ���������� ���. 386—387.
10 ��� ��, ���. 418—419.
11 ��� ��, ���. 42�—428. ������ �������, ��� �� ��� ��� ��� ���������� �������� ��������������� ����� � ������ ������� �� 11 ������� 1830 �. � �������: «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½, ��� ���������� �����. ����� ������� ����� �������, ��� ������� ������� �����, ������� �� ������ ���». ��� — ������� ������ ����� �������� � ��. �’����������. (��. � ���������� �������, �. XXXVI, ���. 131, 365, 408 � ����., 467, 589 — ����� ����� � ������ �� 5 �������� 1761.�: «Mes anges, je baise le bout de vos ailes».
12 � ���� 40, ���. 63 ������� ����� �������� ������� �� ������ �������� II, ������������� ��������, ��� ���� ������������� ��«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������� ��������». ������� ��������, ��� ��� ��� ������� � «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����» � �� ���������� ������ ������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������», �������� ������, ��� ��� ������������ �� �����.
13 ��������� �������� ����� ��. � �������� �. �. ������������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �. �. �������», ���. 276, � 1110; �. I �������� �� ���. 281 (� �� 285, ��� �������� ������� �. �. ������������); �. II — �� ���. 33 �� �����.
14 ����������� ���������� �-�� ���� «50 ���. ��� �������� � ����� �� ��������� �������, ��� � ����.»
15 ������� ����������, �������������, ��� ��������� ����� ���� ���������� �������� ���� ����� � �� �����������, ������� ����������� ��� ������, �� ����� ���� �����. ��������� �� �������� ���� ������� ������ ��� ��� ������� ��������� ��������.
16 ��. «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ � ������ ���. ��������� II, ���������� � ������������� ��������� ����������, ���. �. �. ��������». ���, 1873 �., ���. 16 (�������� �. �. ������������ — ���������� � ������ — �� �������� ���������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �����, ������� ������ ������� ������ ����������� � �������������� � ����������� ����� �������� ���� ���������». ��. «Voltaire et la police... avec un essai sur la bibliothèque de Voltaire, par L. Léouzon le Duc», 1867, p. 233.
17 ��. ���� � ����������� � ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ���. ��������». ��������. ���., 1861 �., ���. 128—135. ���������� ��������. ����� (� 40-� �����) ���������� ���� ���������� �� ����.
18 «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������», ���. �. �. �������, �. II, 1908 �., ���. 373, ������ � �������� ����� �����������.
19 ��� ��������� ������������ ��������� («ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ III ���������», 1906 �., ���. 127—130).
20 ����� � 36 (1629), «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ � 300, � 688.2 «ï¿½ ��������� ���������� ���������� ���������� ������� ����������� ���������� � �������� ���������� ��������» (���. 92).
21 «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ III ���������», ���. 130.
22 �������� �� �. �. �������������.
23 ��.�«Inventaire des manuscrits de la bibliothèque de Voltaire conservée à la bibliothèque impériale publique de St.-Pétersbourg parM. Fernand Caussy», Paris. MDCCCCXIII.
24 ������ �. �. ���������� 45-� — ����� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½»: � � 1 ��. 952—1001. (��.�«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������� ����������», 1889 �., ���. 51—56). �������� � �������� � ���������� �������� ����������� �������� � �������� ������� (� ������� �����), ��� ��������� ���������� �������. ������������������ ������� (�� 10 ����� � 16 �����) ����� �� ������� ����������� �������. ������ ������� ������ � ������� ����� ��������� ������� (����� 932—1001).
25 ����. �������� ������� � ������� � 2370, �. 41. ������� �� ���������� ������� � ������� �����; � ������� � 2371, �. 962 (�������� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½»; ������� � ������, � ������� � 2387 (����. � 6), �. 332; ������� � ������� � 2374, �. 62; ���������� ������������� ������� � ������ ������� � �������� (� 2386, �., �. II).
26 ������������, �. �., ���������� �. �. �������, ���. 305, � 1235.
27 ������������, �. �., �������� ������� � ����. ���. ��������� ���������� � ����������. �., 1929, ���. 26.
28 ���. 62, ��. ����� ����������.
29 �. 37, ���. 525, ������ � 414 �� 28 ���. 1772 �., ���������.
30 �. 40, ���. 176 (������ �� 18 ������ 1771 �., �����), ���������.
31 ��� ��, ���. 177, ���������.
32 ��� ��, ���. 286, ������ �� 15 ������� 1775 �.
33 ��� ��, ���. 292. ������� �������� ��������, ��� ����� �������������� � ��� �� 40-� ���� �������� �������� �������� ��������� ������ ��������� (N 135 �� ���. 70�—705), ���������� �������� � ��������, � ����� �������� (� 136 �� ���. 705), ������������ �������� ����� � ��. IV «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ��������» ������ �� ��������� ������� ��������� (� 157). ������ � ����������� ��� ���� ������ ������ �� «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������� � ������������».
34 «ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ ������� � ����. ���. ��������� ���������� � ����������». �������� �. �. ������������, 1929, ���. 26, �. 962.
35 ����: 2.7.211.
36�«ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ï¿½ �������», ���. �������� ���� ����, IX ���, 1928 �., ���. 492 � �. 2, ���. 984. ������ ������� � ������� ������ 1834 �. �� ����� ���� ���� ������� �� ��� ��� �� ���������� ��������. ������� ���������� �������� ������� � ���������� ������� (� 582 � � 1014, ���. 9). ������ ������ ������� �������� ������ � ������� ���������, ��� ����� �� �������� ��������� ����.